تعریف کالای خطرناک و چگونگی حمل آن

تعریف کالای خطرناک و چگونگی حمل آن

کالای خطرناک و حمل آن :‌ در این مقاله قصد داریم با کالاهای خطرناک و چگونگی حمل آن آشنا شویم. مبحث کالای خطرناک و روش‌های حمل آن، یکی از مهمترین مباحث در صنعت حمل و نقل بین‌المللی است و هر تجار و بازرگانی لازم است با آن آشنا باشد. با توجه به اهمیت کالاهای خطرناک در این مقاله، به جزئیات این کالاها پرداخته شده است.

در صورتی که شناختی از این کالاها و انواع آن‌ها همچنین شرایط حمل و نقل ندارید تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

 

تعریف کالای خطرناک 

کالای خطرناک در حمل و نقل بین‌المللی به کالایی گفته می‌شود که توانایی ایجاد خطر برای وسیله نقلیه، اموال و محیط زیست را دارند و در کتاب مقررات کالاهای خطرناک یانا از آنها نام برده شده است. حمل کالای خطرناک مستلزم رعایت نکاتی است و بایستی توسط شرکت‌های حمل‌کننده دارای مجوز صورت گیرد.

 

انواع کالاهای خطرناک

کالای خطرناک به 9 کلاس تقسیم می‌گردند که عبارتند از:

کلاس1: مواد منفجره (EXPLOSIVES)
مواد منفجره، به مواد جامد و مایعی گفته می‌شود که، قادر هستند از طریق واکنش‌های شیمیایی با تولید گاز، دما، سرعت و فشار، به محیط آسیب وارد کنند. پست بین‌المللی، قوانین سخت گیرانه‌ای برای حمل و نقل این دسته از کالاها در نظر گرفته است.

کلاس2: گازها (Gasses)
حمل انواع گاز از قبیل گازهای قابل اشتعال، غیر قابل اشتعال، غیر سمی و سمی یا خورنده

کلاس3: مایعات قابل اشتعال (Flammable liquids)
شامل هر مایع قابل اشتعالی است که نقطه اشتعال بخارهای آن 60 درجه سانتی گراد یا کمتر باشد.

این مواد، به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1-مایعات آتش زا ( مانند بنزین )

2-مایعات قابل احتراق ( مانند گازوئیل )

کلاس4: جامدات اشتعال زا (Flammable solids)
این جامدات، موادی هستند که به راحتی باعث آتش سوزی می‌شوند. کبریت، گوگرد، نیرونفتالین از جمله این مواد هستند.

کلاس5: اکسید کننده‌ها و پراکسیدهای آلی (Organic oxidants and peroxides)
اکسید کننده‌ها موادی هستند که به راحتی از خود اکسیژن آزاد می‌کنند و کمک به آسان آتش گرفتن سایر مواد می‌کنند.

پراکسیدهای آلی نیز موادی جامد یا مایع هستند که با شعله خارجی مشتعل به راحتی می‌سوزند.

کلاس6: مواد سمی و عفونی (Toxic and infectious substances)
برخی از گازها، از نظر شیمیایی یا فیزیولوژیک خنثی (بی اثر) هستند و با وجود اینکه غیر سمی هستند، مقدار زیاد آنها می‌تواند باعث خفگی شود. بسیاری از گازهای این کلاس، در تراکم پایین تاثیر مخرب دارند و ممکن است در مجاورت آتش بسیار سمی شوند. از ویژگی‌های این دسته، می‌توان به آتش‌زا بودن، سوزاننده و مسموم‌کننده اشاره کرد.

کلاس7: رادیواکتیو (Radioactive material)
رادیواکتیو، به موادی گفته می‌شود که از خود اشعه‌های آلفا، بتا و گاما تولید می‌نمایند. به دلیل خطرناک بودن این مواد، پست بین‌المللی در تمامی مراحل مربوط به حمل و انبارداری آنها، از برچسب‌های مخصوص استفاده می‌نماید.

کلاس8: مواد خورنده‌ها (Corrosive Material-RCM)
خورنده‌ها، در اثر نشت و تماس با سایر مواد باعث صدمه به سایر کالاها و حتی وسایل حمل می‌شوند. این مواد، در صورت تماس با بافت‌های زنده از طریق فعل و انفعالات شیمیایی، به آنها آسیب می‌رسانند.

تماس پوستی، بلعیدن یا استنشاق بخار این گونه مواد، باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد. برخی از آن‌ها قادرند از طریق پوست به داخل بدن نفوذ کنند.

برخی از آن‌ها نیز، در مجاورت آب یا سایر مواد آلی مانند چوب، کاغذ، فیبر تولید گرما می‌کنند.

کلاس9: سایر کالاهای خطرناک (RMD)
شامل مواردی است که، در حمل و نقل بین‌المللی خطرناک هستند و در کالاهای ذکر شده در هشت کلاس بالا قرار ندارند. مانند یخ خشک، باتری، دانه‌های پلیمری و غیره

 

تعریف کالای خطرناک ممنوعه 

کالای خطرناک ممنوعه کالایی است که حمل هوایی آنها به طور کلی ممنوع است. مهمات و مواد منفجره از جمله کالاهایی هستند که در دسته کالای خطرناک ممنوعه قرار می‌گیرند. در حمل و نقل بین المللی هوایی برای جلوگیری از پذیرش چنین کالاهایی همواره مراقبت‌های خاصی وجود دارد.

 

تعریف کالای خطرناک پنهان 

تعیین اینکه چه کالایی در دسته کالاهای خطرناک قرار می‌گیرد کار آسانی نبوده بنابراین هنگام حمل هوایی بایستی بسیار آگاه بود و در فرایند بررسی کالا دقت بسیاری داشت تا به جز کالای مجاز حمل هوایی هیچ کالای خطرناکی به صورت هوایی حمل نشود.

در رابطه با کالاهایی که تشخیص خطرناک بودن آنها کاری تخصصی است بهتر است با شرکت‌های حمل و نقل هوایی مشورت نمود.

قوطی‌های اسپری، لوازم یدکی و قطعات هواپیما، برخی از قطعات خودرو، وسایل گردشگری و سیاحتی، مواد شیمیایی، مایعات سرمازا، تجهیزات معدن، باتری‌های خشک، تجهیزات غواصی، وسایل برقی، تجهیزات رسانه‌ای و فیلمبرداری، غذای منجمد، لوازم آتش بازی، پاک کننده‌های خانگی، وسایل آزمایشگاهی، مایع فندک، لوازم طبی، انواع دارو، انواع رنگ، وسایل عکاسی و … از مثال‌های این مواد هستند.

 

کالای خطرناک قابل پذیرش برای حمل هوایی

کالای خطرناک قابل پذیرش برای حمل هوایی به کالایی گفته می‌شود که در صورت رعایت شرایط خاص در مقدارهای محدود و بسته بندی مناسب می‌تواند به صورت هوایی ارسال شود. توجه داشته باشید که امکان حمل این کالاها همراه با چمدان مسافران و خدمه وجود ندارد.

به طور کلی مقادیر مستثنی شده کالای خطرناک، مواد رادیواکتیو خاص در بسته بندی مستثنی شده و اموال و وسایل شرکت حمل‌کننده بار از جمله کالاهای مستثنی شده در حمل کالاهای خطرناک می‌باشند.

 

حمل هوایی کالای خطرناک

در پست بین‌ المللی از نظر حمل و نقل کالای خطرناک، حمل هوایی بیشترین محدودیت را دارا است. بدین سبب، شرکت‌های فعال در حوزه پست بین‌المللی هوایی، نیاز به در اختیار داشتن دانش و آگاهی کامل نسبت به تمامی جوانب این مقوله دارند.

چرا کالای خطرناک با وجود خطرات بسیاری که برای هواپیما دارد باید به صورت هوایی ارسال شود؟

همانطور که می‌دانید حمل و نقل هوایی بین‌المللی سریع‌ترین روش برای حمل بار به خارج از کشور است. مدت زمان حمل بار برای بسیاری از کالای خطرناک عاملی مهم و حیاتی است، برای حمل این گروه از کالاها لازم است از حمل هوایی استفاده شود.

از طرفی در برخی از مناطق حمل هوایی تنها راه دسترسی می‌باشد.

با توجه به ویژگی‌های حمل و نقل هوایی از نظر تغییرات فشار و دما و لرزش‌های هواپیما در زمان حمل بار، برای به حداقل رساندن و حذف هر گونه خطر، برای حمل کالای خطرناک به صورت هوایی لازم است اقدامات احتیاطی و نکاتی مورد توجه قرار گیرد.

نکات مهمی که در حمل هوایی کالای خطرناک باید مورد توجه قرار گیرد:
حمل کالای خطرناک در پست بین‌المللی مستلزم رعایت موارد زیر است:

• استفاده از ظرف مناسب و مطابق با استاندارد بین‌المللی (UN)
• رعایت کامل محدودیت مقدار در هر بسته
• رعایت دستور العمل‌های بسته بندی
• استفاده از مواد نشت گیر و جاذب
• علامت گذاری و برچسب گذاری سطوح خارجی بسته ها
• تهیه کردن اسناد و مدارک مورد نیاز
• جداسازی کالاهای خطرناک ناسازگار

بسته‌بندی کالای خطرناک به چه صورت باید باشد؟

حمل مواد خطرناک و بسته بندی آنها، از موضوعاتی است که از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. مراجع قانون گذار معتبر بین‌المللی در خصوص چگونگی بسته بندی و حمل و نقل آن، قواعد و مقرراتی را تدوین و ارائه نموده‌اند.

بسته‌بندی کالاهای خطرناک با توجه به نوع کالا و میزان خطرناک بودن آن متفاوت است. به عبارتی با توجه به میزان خطرناک بودن کالا نوع بسته بندی تغییر کرده و متناسب با نوع کالا می‌باشد.

به طور کلی بسته بندی کالاهای خطرناک در یکی از سه گروه یک، دو و سه ( I، II، III) قرار می‌گیرد.

گروه بسته بندی (I) مخصوص کالاهای به شدت خطرناک می‌باشد. در صورت کالا جز گروه با خطر متوسط باشد بسته بندی بایستی بر اساس گروه (II) باشد و گروه بسته بندی (III) نیز مخصوص موارد با خطر کم می‌باشد.

در صورتی که برای یک ماده بیش از یک گروه بسته بندی بیان شده باشد، بسته بندی بر اساس خطرناک‌ترین گروه صورت می‌گیرد.

در بسته‌های UN حرفی که بعد از شماره بسته بندی می‌آید اشاره به گروه بسته بندی کالا دارد و با توجه به میزان خطرناک بودن کالا یکی از سه حروف (X، Y، Z) قرار می‌گیرد.

در صورتی که ظروف مورد استفاده برای مواد، مربوط به گروه بسته بندی I،II،III باشد حروف X، در صورتی که مربوط به گروه بسته بندی II،III باشد حرف Y و در صورتی ظروف مورد استفاده برای مواد، مربوط به گروه بسته بندی III باشد حرف Z قرار می‌گیرد.

 

کلام آخر

در این مطلب به بررسی کالای خطرناک در حمل و نقل بین‌المللی پرداختیم و شما را با انواع کالاهای خطرناک و شرایط و نحوه حمل آنها آشنا کردیم.

امروزه به دلیل پیچیدگی‌های قوانین حمل و نقل بین‌المللی، تجارت امری تخصصی شده و به دانش و مهارت بالایی نیاز دارد.

نگارنده مقاله تعریف کالای خطرناک و چگونگی حمل آن : آقای مهندس مهدی شکوری،‌ مشاور و مدرس امور ترخیص کالا