تعرفه گمرکی و کابرد آن در ترخیص کالا

مبالغی که در گمرک برای ورود کالاهای وارداتی اخذ می‌شود به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند.

نخست حقوق و عوارضی است که در واقع نوعی مالیات غیرمستقیم محسوب می شود

و دیگری هزینه‌ های پرداختی در قبال انجام خدمات وصول می‌ باشد؛ همچون هزینه بارگیری و تخلیه، آزمایشات استاندارد بودن کالا و انبارداری و… .

توجه داشته باشید که این حقوق و عوارض به گمرک پرداخت می‌شود. اما هزینه‌ها توسط نهاد‌های ارائه‌ دهنده خدمات نظیر سازمان بنادر، سازمان ملی استاندارد و انبارهای عمومی در گمرک های داخلی استاندارد وصول می‌ شود. در بند (ح) ماده یک قانون امور گمرکی حقوق ورودی تعرفه گمرکی تعریف شده؛ شامل دو قسمت می باشد:

البته مالیات‌ها و سایر عوارض از جمله 9درصد از مالیات بر ارزش افزوده، چهار درصد کالاهای فرهنگی و یک درصد از مجموع حقوق ورودی گمرکی به عنوان عوارض هلال احمر به تناسب حجم و نوع کالا از واردات انواع کالاها دریافت می گردد.

تعرفه گمرکی عبارت است از عوارض و مالیاتی که دولت‌ به دلایل مالی، حمایتی و یا ترکیبی از این دو از کالاهای وارداتی اخذ می‌کند. اصطلاحا این مبلغ دریافتی به حقوق گمرکی معروف است.

امکان دارد تعرفه گمرکی براساس ارزش کالا اخذ شود که در این حالت، تعرفه ارزشی نامیده می شود و به راه‌های مختلفی محاسبه و اخذ می‌ گردد.

انواع و اقسام تعرفه گمرکی که برای ترخیص کالا از گمرک کاربرد دارد، بنا به به سیاست‌های تجاری و نیازهای یک کشور تقریبا به 10 دسته و اولویت تقسیم‌بندی می شود تا سهم ارزی برای هر کدام از اولویت‌ها تعیین گردد. اولویت آخر( دهمین اولویت) عموما شامل کالاهایی باکتری و لوکس می باشد که به آن ارز دولتی یا مبادلاتی تعلق نمی‌گیرد و همچنین سود بازرگانی این قبیل کالاها دو برابر سود بازرگانی نوشته شده در جدول تعرفه گمرکی است. این اولویت‌بندی توسط سازمان توسعه تجارت ارائه داده و از سایت‌های مختلفی در اینترنت قابل مشاهده می‌باشد.

عمدتا هدف از این نوع تعرفه، تامین مخارج مالی دولت همچون حقوق ورودی خودروهای سواری می باشد که در قانون بودجه سال 1384به میزان صد درصدی و در قالب در آمدهای وصولی دولت تعیین شده است.

مقصود از وضع این تعرفه گمرکی فراهم نمودن شرایط و فضای رقابتی برای کالاهای تولید داخل در برابر کالاهای خارجی و وارداتی و همچنین برقراری تعادل تراز پرداختی‌ها می‌باشد.

هدف از این تعرفه در اصل هدایت نمودن تقاضاها از یک محصول به محصول دیگر می باشد و در واقع قصد دارد انتخاب مصرف کننده را تغییر دهد. همچون حقوق گمرکی ماشین‌آلات راهسازی استفاده شده که از نوی آن ها بیشتر است.

به شکل یک طرفه و با توجه به منافع و ملاحظات ملی توسط کشور ذی نفع تدوین می گردد.

تعرفه‌هایی هستند که به دلیل قراردادهای چند جانبه و برای مدت مشخصی تعیین می گردند. تعرفه‌های ترجیحی جزو این دسته می باشند.

دراین نوع تعرفه برای تمامی کالاهای وارداتی ماخذ حقوق قابل پرداخت تعیین می‌شود همچون حقوق گمرکی چهار درصدی برای تمامی کالاها

در این تعرفه گمرکی انواع مختلفی از کالاهای وارداتی به صورت خاصی طبقه‌بندی می شوند و برای هر طبقه ماخذی تعیین می گردد.

این تعرفه برای تمامی کالاها یکسان است و لذا مبدا کالای ورودی در نرخ حقوق ورودی تاثیرگذار نمی باشد.

این تعرفه به گونه‌ای تعریف می شود که ارفاق و امتیازاتی برای برخی از کشورهای مبدا خاص قائل شده و تعرفه گمرک یک متری را برای آن ها در مقایسه با دیگران لحاظ می‌کند.

دراین نوع تعرفه حقوق ورودی قابل پرداخت تابعی از ارزش کالای ورودی می باشد. به همین علت دانستن ارزش کالا امری ضروری در فرآیند ترخیص کالا به نظر می رسد. در تعرفه ارزشی، نحوه به این صورت است که نرخ تعرفه را در ارزش کالا ضرب می کنند و بدین ترتیب حقوق ورودی قابل پرداخت به دست می آید.

دراین نوع تعرفه نیز حقوق ورودی قابل پرداخت تابعی از کمیت کالاست بدین صورت که میزان حقوق ورودی در مقدار یا کمیت کالا ( به عدد، لیتر، کیلو، طول،…) ضرب می‌شود تا حقوق ورودی قابل وصول محاسبه گردد. دقت داشته باشید که در این روش دانستن ارزش کالا لزومی ندارد.

دراین تعرفه از هر دو روش فوق یعنی روش‌های ارزشی و ویژه ترکیبی استفاده می‌شود.

دریافت تعرفه های گمرکی اعمال شده بر صادرات، شرایط مناسبی را برای دولت فراهم می‌کند تا بتواند درآمد بیشتری به دست آورد. این کار می‌­تواند مقداری از بار مالیاتی را که تامین آن بر عهده شهروندان یک کشور است، کاهش دهد. همچنین دولت می‌­تواند از طریق دریافت هزینه‌های گمرکی به تامین مقادیری از کسری بودجه خود کمک کند.

کشورها می­توانند از طریق گفتگو در مورد تعرفه‌ها، راه‌های برپایی مذاکرات تجاری با یکدیگر را بگشایند. طرف های مذاکرات می‌­توانند از تعرفه‌ها جهت کمک به تشکیل مجامعی برای ایجاد گفتگو با شرکای تجاری خود بهره‌مند شوند.

یکی از مهمترین کاربردهای تعیین تعرفه گمرکی، استفاده از آن جهت حمایت از محصولات داخلی است. اگر تولید کنندگان داخلی کالایی مشابه با کالای وارداتی را تولید کنند، دولت تعرفه واردات آن را زیاد می کند. در اینصورت قیمت محصول داخلی پایین تر بوده و مورد استقبال خریداران داخلی قرار می گیرد. با اولویت دادن به تولیدات داخلی از مشاغل مختلفی حمایت شده و راه حل هایی جهت توسعه اقتصادی کشور فراهم می گردد.

برقراری تعرفه‌های گمرکی می‌­توانند به ثبات بازار کمک کرده و قیمت ها را قابل پیش‌بینی نمایند.

از معایب تعرفه گمرکی آن است که امکان تنش های تجاری را فراهم می کند. اگر تعرفه های غیر منطقی برای کالاهای کشور دیگری وضع گردد، امکان دارد آن کشور واکنش شدیدی نشان دهد. در اینصورت این رفتارها احتمال وقوع یک جنگ تجاری را زیاد می کند که به نفع هیچکدام از کشورها نمی‌­باشد.

میزان تعرفه گمرکی برای کالاهای مختلف در اوائل هر سال در جلسه هیئت دولت ایران اعلام می شود. این تعرفه ها بایستی در کمیسیون ماده یک تصویب نهایی شود. پس از آن بخشنامه مصوب به سازمان های مرتبط توزیع می­گردد. کمیته دائمی تعیین مقررات صادرات و واردات از نمایندگان وزارت بازرگانی و چندین وزارتخانه ذیربط، بانک مرکزی، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، و گمرک کشور تشکیل می شود. یکی از وظایف این کمیته تهیه لوایح قانونی مقررات صادرات و واردات است که کمیسیون ماده یک، آیین نامه اجرایی آن را تعیین می نماید.

لازم است دولت‌ها در تعیین تعرفه‌ها، هماهنگی با قوانین تعرفه گمرکی در کشورهای دیگر را رعایت نمایند. در اینصورت از ایجاد شکاف بین دولت‌ها و احتمال ایجاد تنش بین کشورها جلوگیری می شود. همسویی مناسب در این زمینه باعث کاهش رودررویی با اعمالی که مورد تاییدشان نیست، می گردد. ترخیص کار گمرک به خوبی از مقدار تعرفه واردات و صادرات، نرخ های ثبت سفارش کالا و مقررات کشورهای واردکننده و صادرکننده اطلاع دارد.