وبلاگ
بررسی ترخیص کالاهای نمایشگاهی
خرداد
بررسی ترخیص کالاهای نمایشگاهی
بررسی ترخیص کالاهای نمایشگاهی : همانطور که بارها شنیده ایم برگزاری نمایشگاه در دنیای تجارت بین‌الملل، یکی از مهم‌ترین بسترهای معرفی محصولات، فناوری‌ها و خدمات به بازارهای جدید به‌شمار می‌روند. اما حضور موفق در یک نمایشگاه بین‌المللی یا داخلی، فقط به طراحی غرفه و آماده‌سازی محتوا محدود نمی‌شود؛ بلکه در وهله اول، ترخیص کالاهای نمایشگاهی از گمرک به‌عنوان گلوگاه ورود به نمایشگاه، نقشی مهم و حیاتی ایفا می‌کند.
«کالای نمایشگاهی»، کالایی است که با هدف شرکت در نمایشگاه‌ها (اعم از بین‌المللی، تخصصی یا ملی) به‌صورت موقت وارد کشور می‌شود. این کالاها اغلب شامل تجهیزات، ماشین‌آلات، نمونه‌های محصول، اقلام تبلیغاتی و حتی سازه‌های غرفه هستند. تفاوت اصلی آن‌ها با سایر کالاهای تجاری، در ماهیت «غیرتجاری» بودن و هدف «معرفی» است، نه فروش یا مصرف.
ترخیص این‌گونه کالاها تابع ضوابط و قوانین خاصی است که در قوانین گمرکی جمهوری اسلامی ایران، از جمله در «آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی» و «مقررات مربوط به ترخیص موقت» به‌طور دقیق آمده است. اهمیت ترخیص صحیح و به‌موقع این کالاها در چند نکته اساسی نهفته است:
- زمان‌محور بودن نمایشگاه‌ها: هرگونه تأخیر در ترخیص می‌تواند منجر به از دست‌دادن زمان طلایی نمایشگاه و ضرر اعتبار برند شود.
- حساسیت در نگهداری و بازگشت کالاها: کالاهای نمایشگاهی معمولاً باید پس از اتمام نمایشگاه به کشور مبدأ بازگردند؛ بنابراین نوع ترخیص و ضمانت‌نامه‌های مربوطه اهمیت زیادی دارد.
- تخصص‌محوری فرآیند ترخیص: پیچیدگی مقررات گمرکی و الزام به هماهنگی با نهادهای متولی (نظیر سازمان توسعه تجارت یا شرکت سهامی نمایشگاه‌ها) نیازمند تجربه تخصصی است.
بنابراین، ترخیص کالاهای نمایشگاهی نه‌تنها یک الزام اجرایی، بلکه یک عنصر کلیدی در موفقیت حضور نمایشگاهی شرکت‌هاست؛ خصوصاً در ایران که مسیر ترخیص نیازمند تعامل دقیق با سامانه جامع گمرکی، ارائه مجوزهای خاص، و رعایت محدودیت‌های زمانی است.
در بخش بعد، تعریف دقیق‌تر کالاهای نمایشگاهی و تفاوت‌های آن با سایر اقلام وارداتی بررسی خواهد شد.
تعریف کالاهای نمایشگاهی و تفاوت آن‌ها با سایر کالاها
ترخیص کالاهای نمایشگاهی
کالاهای نمایشگاهی به آن دسته از کالاها اطلاق می‌شود که با هدف شرکت در نمایشگاه‌های رسمی (اعم از داخلی یا بین‌المللی) به‌صورت موقت وارد کشور می‌شوند و پس از پایان نمایشگاه، باید از کشور خارج یا در شرایط خاص، تعیین تکلیف گمرکی شوند. طبق ماده ۶۳ آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی، این کالاها مشمول رویه «ترخیص موقت» هستند.
تعریف قانونی (برگرفته از ماده ۶۳ و ۶۴ آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی):
«ترخیص موقت کالاهای نمایشگاهی عبارت است از ورود موقت کالاها به کشور برای عرضه در نمایشگاه‌ها یا انجام نمایش عملی، با تعهد بازگشت کالاها پس از پایان مدت مقرر، بدون پرداخت حقوق ورودی (در صورت تأیید گمرک).»
تفاوت‌های اصلی کالاهای نمایشگاهی با سایر کالاهای وارداتی
|
معیار |
کالای نمایشگاهی | کالای تجاری وارداتی |
|
هدف ورود |
معرفی و نمایش محصول |
فروش یا مصرف در بازار |
|
رویه گمرکی |
ترخیص موقت |
ترخیص قطعی |
|
نوع مجوز |
مجوز نمایشگاه + گمرک |
ثبت سفارش + مجوز واردات |
|
پرداخت حقوق ورودی |
مشروط به ضمانت و برگشت |
پرداخت کامل طبق تعرفه |
|
مدت اقامت در کشور |
محدود به زمان نمایشگاه |
نامحدود پس از ترخیص |
| الزام به خروج کالا | الزامی است (در بیشتر موارد) |
ندارد |
همچنین، کالاهای نمایشگاهی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ماشین‌آلات یا تجهیزات صنعتی برای نمایش کارکرد
- نمونه‌های غیرقابل فروش محصول
- اقلام تبلیغاتی یا بروشورهای حجیم
- سازه‌های غرفه‌سازی و تجهیزات نورپردازی
توجه: در صورت عدم خروج کالا پس از نمایشگاه و درخواست تبدیل به واردات قطعی، شرکت باید مراحل ثبت سفارش، پرداخت حقوق ورودی و اخذ مجوزهای قانونی را طی کند. (منبع: بخشنامه شماره ۲۲۳/۱۶۳/۲۹۵۲ گمرک ایران)
در ادامه، به تشریح مراحل قانونی ترخیص کالاهای نمایشگاهی پرداخته خواهد شد.
مراحل قانونی ترخیص کالاهای نمایشگاهی
ترخیص کالاهای نمایشگاهی در ایران فرآیندی تخصصی، زمان‌محور و چندمرحله‌ای است که تحت نظارت گمرک و با رعایت ضوابط سازمان توسعه تجارت و نمایشگاه‌های بین‌المللی انجام می‌شود. این فرآیند نیازمند رعایت دقیق مقررات «ترخیص موقت»، ارائه مدارک خاص، و ثبت‌نام در سامانه جامع گمرکی است.
در ادامه، مراحل اجرایی به‌صورت گام‌به‌گام شرح داده می‌شود:
۱. دریافت مجوز نمایشگاهی از مرجع برگزارکننده
اولین گام، اخذ دعوت‌نامه رسمی یا مجوز شرکت در نمایشگاه از مرجع معتبر برگزارکننده (مانند شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران یا شرکت‌های تاییدشده توسط سازمان توسعه تجارت) است. این مجوز باید اطلاعات دقیق درباره زمان برگزاری، محل، شماره سالن، لیست کالاها و مسئول غرفه را در بر داشته باشد.
طبق دستورالعمل سازمان توسعه تجارت (سال ۱۴۰۲)، تنها کالاهایی که در لیست رسمی تاییدشده ثبت شده‌اند، امکان ترخیص به‌صورت نمایشگاهی را خواهند داشت.
۲. ثبت اولیه اطلاعات در سامانه EPL گمرک
پس از دریافت مجوز، شرکت واردکننده باید اطلاعات کالا، بارنامه، فاکتور و مجوز نمایشگاهی را در سامانه EPL (سامانه پنجره واحد گمرک) ثبت کند.
- آدرس سامانه: https://epl.irica.gov.ir
- انتخاب رویه: ترخیص موقت برای نمایشگاه
- ارائه مدارک: بارنامه، پروفرما، فاکتور، مجوز رسمی شرکت در نمایشگاه، لیست بسته‌بندی
نکته: اطلاعات واردشده باید با دقت بالا انجام شود، چون در بررسی فیزیکی گمرک تطبیق کامل با لیست اعلامی ضروری است.
۳. ارائه ضمانت‌نامه یا سپرده بانکی نزد گمرک
postal office storage
برای بهره‌مندی از معافیت موقت حقوق ورودی، شرکت واردکننده موظف به ارائه ضمانت‌نامه بانکی معتبر یا وجه نقد معادل حقوق ورودی کالا است. این ضمانت صرفاً برای تضمین خروج کالا پس از پایان نمایشگاه اخذ می‌شود.
استناد قانونی: ماده ۶۴ آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی
۴. ارزیابی، بازرسی و تأیید گمرک
پس از پذیرش مدارک، کارشناس گمرک به بازرسی کالاها اقدام می‌کند. در این مرحله:
- بسته‌بندی باید با لیست ارائه‌شده مطابقت کامل داشته باشد
- کالاها باید با هدف نمایش و معرفی وارد شده باشند
- هرگونه کالای اضافی یا تجاری مشمول ضبط یا جریمه خواهد شد
توصیه حرفه‌ای: همکاری با شرکت‌های بازرگانی متخصص در ترخیص نمایشگاهی، باعث جلوگیری از مغایرت و تسریع روند ارزیابی می‌شود.
۵. دریافت مجوز ترخیص موقت و صدور پروانه گمرکی
در صورت تایید، گمرک مجوز ترخیص موقت صادر کرده و کالاها به‌صورت رسمی اجازه ورود به کشور برای حضور در نمایشگاه را پیدا می‌کنند. این مجوز محدود به مدت نمایشگاه (معمولاً بین ۷ تا ۱۵ روز) صادر می‌شود.
قابل تمدید؟ بله، در شرایط خاص، با تایید گمرک و ارائه دلایل مستند، قابل تمدید برای چند روز دیگر خواهد بود.
۶. خروج کالا پس از پایان نمایشگاه
پس از اتمام زمان نمایشگاه، شرکت واردکننده موظف است اقدام به خروج کالا از کشور یا تعیین تکلیف گمرکی آن (تبدیل به واردات قطعی یا معدوم‌سازی قانونی) نماید.
- عدم خروج کالا در موعد مقرر، مشمول ضبط ضمانت‌نامه و پرداخت حقوق ورودی خواهد شد
- در صورت تبدیل وضعیت به واردات قطعی، ثبت سفارش و پرداخت حقوق گمرکی الزامی است
طبق بخشنامه گمرک ایران، شماره ۸۳۴۰۴/۹۲/۸۹۴ مورخ ۱۳۹۲/۰۴/۰۱، هرگونه تأخیر بدون مجوز موجب جریمه خواهد بود.
مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالاهای نمایشگاهی
ترخیص موقت کالاهای نمایشگاهی در گمرک ایران، نیازمند ارائه مجموعه‌ای از مدارک قانونی، نمایشگاهی و حمل‌ونقلی است که باید به‌طور دقیق و بدون نقص به گمرک ارائه شود. هرگونه نقص یا تناقض در اسناد، می‌تواند منجر به تأخیر در ترخیص یا حتی ضبط کالا شود؛ به‌ویژه با توجه به زمان‌محور بودن نمایشگاه‌ها، تسریع در ارائه صحیح مدارک اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
بر اساس دستورالعمل‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران و سازمان توسعه تجارت ایران، مهم‌ترین مدارک موردنیاز برای ترخیص کالاهای نمایشگاهی به شرح زیر است:
۱. مجوز رسمی شرکت در نمایشگاه
- صادرشده توسط شرکت برگزارکننده نمایشگاه (مانند شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران یا برگزارکنندگان مجاز در سطح استانی)
- باید شامل اطلاعات کامل غرفه، نام شرکت، عنوان نمایشگاه، مدت زمان و فهرست کالاها باشد
۲. بارنامه حمل (هوایی، دریایی یا زمینی)
- در صورت ارسال هوایی: بارنامه AWB
- در صورت ارسال دریایی: بارنامه B/L
- در صورت حمل زمینی: بارنامه CMR
- اطلاعات آن باید با فاکتور و لیست بسته‌بندی تطابق داشته باشد
۳. فاکتور فروش یا پروفرما اینویس (PROFORMA INVOICE)
- معمولاً قیمت در آن صفر یا صرفاً هزینه تولید درج می‌شود (چون کالای نمایشگاهی فروش ندارد)
- باید به صراحت قید شود: Only for Exhibition Use / No Commercial Value
۴. لیست بسته‌بندی (PACKING LIST)
- به‌صورت دقیق و تفکیک‌شده
- با جزئیات ابعاد، وزن، تعداد و شرح هر کالا
- باید با اطلاعات واقعی کالاها و چیدمان کانتینر یا بسته‌ها مطابقت داشته باشد
۵. اظهارنامه گمرکی از طریق سامانه EPL
- ثبت اظهار رسمی در سامانه EPL با انتخاب رویه ترخیص موقت نمایشگاهی
- پیوست مدارک و کد رهگیری
- منبع: سامانه پنجره واحد گمرکی – epl.irica.gov.ir
۶. ضمانت‌نامه بانکی یا سپرده نقدی
- معادل حقوق ورودی کالا
- برای تضمین بازگشت کالا به خارج از کشور یا تبدیل وضعیت به واردات قطعی
- مدت اعتبار ضمانت‌نامه باید حداقل یک ماه بیشتر از زمان نمایشگاه باشد
۷. بیمه‌نامه حمل کالا (در صورت وجود)
- برای کالاهایی که با ارزش بالا حمل شده‌اند، ارائه بیمه‌نامه می‌تواند در صورت بروز خسارت در مسیر مفید باشد
۸. معرفی‌نامه رسمی شرکت واردکننده یا بازرگان به گمرک
- با امضای مدیرعامل یا نماینده قانونی
- مشخص‌کننده مسئول پیگیری ترخیص و ارائه تعهدات لازم
نکته مهم:
در صورت همکاری با شرکت‌های بازرگانی معتبر مانند GTG، این فرآیند به‌صورت متمرکز، بدون اتلاف وقت، و با اسناد دقیق انجام شده و احتمال رد اسناد یا بروز مغایرت به حداقل می‌رسد. تجربه GTG در ترخیص نمایشگاهی، به‌ویژه در نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، اصفهان، کیش و دبی، نقطه قوتی برای واردکنندگان محسوب می‌شود.
قوانین و مقررات مرتبط با ترخیص کالاهای نمایشگاهی
ترخیص کالاهای نمایشگاهی، برخلاف تصور عمومی، تنها یک عملیات اداری نیست؛ بلکه مشمول مجموعه‌ای از مقررات گمرکی، بین‌المللی و اجرایی است که عدم رعایت آن‌ها می‌تواند منجر به توقیف کالا، جریمه، یا حتی محرومیت از حضور در نمایشگاه‌ها شود.
در این بخش، به مهم‌ترین مقررات و رویه‌های قانونی می‌پردازیم که واردکنندگان، شرکت‌های بین‌المللی و نمایندگان تجاری باید در فرآیند ترخیص کالاهای نمایشگاهی در ایران به آن‌ها پایبند باشند.
۱. استناد قانونی به ترخیص موقت در قانون امور گمرکی
بر اساس ماده ۶۳ آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی (مصوب ۱۳۹۱)، ورود موقت کالا برای نمایش در نمایشگاه‌ها، مشمول ترخیص موقت است و باید تحت نظارت گمرک انجام شود. همچنین در ماده ۶۴، شرایط ارائه تضمین مالی و بازگشت کالا مورد تأکید قرار گرفته است.
❝ ورود موقت کالاهای موضوع نمایشگاه‌ها، منوط به اخذ مجوزهای مربوطه و ارائه تضمین معتبر برای خروج کالا از کشور در موعد مقرر است. ❞
۲. ممنوعیت فروش کالاهای نمایشگاهی بدون تعیین تکلیف
کالاهایی که تحت عنوان نمایشگاهی ترخیص شده‌اند، مجاز به فروش در بازار داخلی نیستند. طبق بخشنامه شماره ۸۳۴۰۴/۹۲/۸۹۴ گمرک ایران، در صورت تمایل به فروش کالا در پایان نمایشگاه، شرکت موظف است:
- ثبت سفارش کالا در سامانه جامع تجارت
- پرداخت حقوق ورودی طبق تعرفه
- دریافت مجوز تبدیل وضعیت به واردات قطعی
در غیر این‌صورت، هرگونه عرضه کالا تخلف محسوب شده و مشمول مجازات گمرکی می‌شود.
۳. الزام به خروج کالا پس از نمایشگاه
طبق مقررات، کالاهای نمایشگاهی باید حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز پس از پایان نمایشگاه از کشور خارج یا تعیین تکلیف شوند. عدم انجام این موضوع، منجر به ضبط ضمانت‌نامه یا سپرده نقدی و اعمال جرایم خواهد شد.
گمرک ایران در بخشنامه‌های متعدد، از جمله در ابلاغیه شماره ۱۴۶۸۹۴/۹۶ مورخ ۱۳۹۶/۱۲/۲۷، به لزوم رعایت مهلت بازگشت کالا و نقش گمرکات اجرایی در کنترل آن تأکید کرده است.
۴. مقررات ویژه کالاهای فناوری، دارویی یا حساس
در صورتی که کالای نمایشگاهی از نوع خاص (نظیر تجهیزات پزشکی، مواد دارویی، تجهیزات نظامی یا محصولات دارای فناوری بالا) باشد، باید علاوه بر مجوز نمایشگاه، مجوزهای وزارت بهداشت، وزارت دفاع، یا مرکز نانو فناوری نیز اخذ گردد.
این موضوع بر اساس مقررات شورای هماهنگی امور نمایشگاه‌های کشور در سال ۱۴۰۱، در جهت افزایش کنترل کیفی و امنیتی کالاهای حساس تدوین شده است.
۵. ضوابط گمرکات مرزی، هوایی و نمایشگاهی
برخی گمرک‌ها مانند:
- گمرک نمایشگاهی شهر آفتاب تهران
- گمرک فرودگاه امام خمینی
- گمرک منطقه آزاد کیش
- گمرک بندرعباس
… رویه‌ای اختصاصی برای ترخیص موقت نمایشگاهی دارند که از طریق دستورالعمل داخلی گمرکات اجرایی کنترل می‌شوند. به‌عنوان مثال، در گمرک فرودگاه امام، امکان انجام ترخیص موقت نمایشگاهی در همان روز ورود وجود دارد (در صورت تکمیل بودن مدارک و هماهنگی قبلی).
رعایت دقیق مقررات قانونی، نه‌تنها مانع از بروز تخلفات و خسارات مالی می‌شود، بلکه وجهه حرفه‌ای شرکت شما را در میان نهادهای گمرکی و نمایشگاهی تقویت خواهد کرد.
نکات مهم در حمل و نگهداری کالاهای نمایشگاهی و ترخیص کالاهای نمایشگاهی
در فرآیند ترخیص کالاهای نمایشگاهی، تنها دریافت مجوز و عبور از گمرک کافی نیست. بخش حیاتی دیگری به نام حمل، نگهداری و پشتیبانی لجستیکی وجود دارد که مستقیماً بر موفقیت یا شکست حضور در نمایشگاه تأثیر می‌گذارد. این مرحله به‌ویژه برای کالاهای حساس، بزرگ‌مقیاس، تجهیزات فناوری یا اقلام تبلیغاتی با زمان‌بندی دقیق بسیار اهمیت دارد.
در ادامه به مهم‌ترین نکات کاربردی و تخصصی در حوزه حمل‌ونقل و نگهداری کالاهای نمایشگاهی اشاره می‌شود:
۱. انتخاب روش حمل مناسب با زمان‌بندی نمایشگاه
با توجه به ماهیت «فشرده زمانی» نمایشگاه‌ها، انتخاب شیوه حمل یکی از تصمیمات استراتژیک واردکننده است:
| نوع حمل | مزایا | محدودیت‌ها |
| حمل هوایی | سریع، مناسب برای کالاهای سبک و حساس | هزینه بالا |
| حمل زمینی | مناسب برای نمایشگاه‌های منطقه‌ای (نظیر عراق، ترکیه) | زمان‌برتر از هوایی |
| حمل دریایی | مقرون‌به‌صرفه برای کالاهای حجیم | نیازمند زمان زیاد و دقت بالا در زمان‌بندی |
توصیه حرفه‌ای: در نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، حمل هوایی از طریق فرودگاه امام، با هماهنگی گمرک نمایشگاهی، بهترین انتخاب برای تجهیزات حساس است.
انواع حمل، مزایا و محدودیت‌ها
- حمل هوایی سریع، مناسب برای کالاهای سبک و حساس هزینه بالا
- حمل زمینی مناسب برای نمایشگاه‌های منطقه‌ای (نظیر عراق، ترکیه) زمان‌برتر از هوایی
- حمل دریایی مقرون‌به‌صرفه برای کالاهای حجیم نیازمند زمان زیاد و دقت بالا در زمان‌بندی
- توصیه حرفه‌ای: در نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، حمل هوایی از طریق فرودگاه امام، با هماهنگی گمرک نمایشگاهی، بهترین انتخاب برای تجهیزات حساس است.
۲. بسته‌بندی تخصصی و نمایشگاهی
نوع بسته‌بندی باید:
- مقاوم در برابر ضربه، رطوبت و حرارت باشد
- امکان باز و بسته شدن آسان در محل غرفه را داشته باشد
- برچسب‌گذاری واضح داشته باشد: کد غرفه، نام شرکت، شماره تماس، محل بارگیری
تجربه GTG در بسته‌بندی نمایشگاهی تجهیزات سنگین (مثل دستگاه CNC و چاپ UV) نشان داده که استفاده از جعبه‌های چوبی سفارشی‌سازی‌شده، خسارات حمل را تا ۹۰٪ کاهش داده است.
۳. نگهداری در گمرکات نمایشگاهی یا انبارهای مجاز
پس از ورود کالا و قبل از تحویل به غرفه، امکان نگهداری کالا در انبارهای موقت گمرک فراهم است. این انبارها باید ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
- تحت نظارت گمرک مربوطه باشند
- دارای سیستم تهویه و مراقبت فیزیکی مناسب باشند
- دارای دسترسی نزدیک به محل برگزاری نمایشگاه باشند
نمونه موفق: انبار موقت نمایشگاه شهر آفتاب در تهران، با سیستم بارکدینگ و دسترسی شبانه‌روزی برای تحویل کالا به غرفه‌داران.
۴. زمان‌بندی دقیق تحویل کالا به غرفه
تحویل کالا باید در بازه زمانی تعریف‌شده از سوی برگزارکننده انجام شود. در بسیاری از نمایشگاه‌ها، تأخیر در تحویل ممکن است منجر به رد ورود به سالن یا حتی حذف غرفه از نقشه نمایشگاه گردد.
نکته عملیاتی: شرکت‌های بازرگانی مانند GTG معمولاً با تیم پشتیبانی در محل نمایشگاه حاضر می‌شوند تا تحویل کالا به غرفه بدون تأخیر و هماهنگ با چک‌لیست برگزارکننده انجام شود.
۵. برچسب‌گذاری و تطبیق کالاها با مجوز
vehicles laptop supply chain representation
در محل نمایشگاه، مأمورین گمرک ممکن است بازرسی فیزیکی انجام دهند. بنابراین:
- لیبل کالاها باید با لیست اظهارشده در سامانه EPL مطابقت داشته باشد
- هیچ کالایی بدون ثبت در فهرست نباید در غرفه نصب یا عرضه شود
طبق ابلاغیه سال ۱۴۰۲ شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی، نمایش کالای غیرمجاز مشمول جریمه و اخراج غرفه‌دار از نمایشگاه خواهد شد.
اگر حمل، بسته‌بندی، و تحویل کالا با بی‌نظمی انجام شود، حتی بهترین برندها نیز در دیدگاه بازدیدکننده، نامعتبر جلوه خواهند کرد. اما اگر به‌موقع، تمیز، و هماهنگ با گمرک و برگزارکننده عمل شود، شرکت شما نه‌تنها کالایش را نمایش می‌دهد، بلکه شخصیت برندش را هم می‌سازد.
نگارنده مقاله بررسی ترخیص کالاهای نمایشگاهی : آقای مهندس مهدی شکوری، مشاور و مدرس امور ترخیص کالا
جهت برخورداری از مشاوره ترخیص کالا می توانید با شماره ۰۹۳۸۲۶۹۵۲۷۰ تماس بگیرید.
