بررسی واردات کالا در زمان جنگ

بررسی واردات کالا در زمان جنگ

واردات کالا زمان جنگ : در روزهای اخیر که شاهد تلاطم در وضعیت مملکت بوده ایم و می دانیم که تجارت بین‌الملل تنها به مبادله کالا در شرایط عادی محدود نمی‌شود. وقوع بحران‌هایی همچون جنگ، درگیری‌های نظامی، تحریم‌ها، و حوادث طبیعی، ساختار زنجیره تأمین جهانی را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. در چنین شرایطی، واردات کالا نه‌تنها یک فعالیت اقتصادی، بلکه ضرورتی راهبردی برای حفظ ثبات ملی، تأمین امنیت غذایی، و پشتیبانی از عملکردهای حیاتی کشور است.

در ایران نیز با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی حساس، همسایگی با کشورهای ناآرام، و احتمال بروز تنش‌های نظامی، بررسی چارچوب حقوقی، اجرایی و عملیاتی واردات کالا زمان جنگ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مسیر، نقش گمرک، وزارت صمت، نهادهای پشتیبانی و واردکنندگان حرفه‌ای در تضمین تأمین پایدار و ایمن کالاها بسیار حیاتی است.

در این مقاله از تاژ ترخیص قصد داریم با هدف ارائه‌ی یک راهنمای تخصصی برای فعالان حوزه واردات و ترخیص کالا، به بررسی مهم‌ترین نکات، قوانین، محدودیت‌ها و فرصت‌های موجود در شرایط جنگی و بحرانی بپردازیم. همچنین تلاش شده است تا با تحلیل سناریوهای واقعی، راهکارهایی کاربردی برای مدیریت واردات در زمان بحران ارائه گردد؛ راهکارهایی که می‌توانند برای بازرگانان، شرکت‌های وارداتی، مدیران لجستیک و حتی نهادهای سیاست‌گذار مفید و تعیین‌کننده باشند.

بررسی وضعیت قانونی واردات در ایران در شرایط جنگی و بحران
در چارچوب قانونی جمهوری اسلامی ایران، واردات کالا در شرایط غیرعادی (از جمله جنگ، بحران‌های امنیتی یا بلایای طبیعی) تابع مقررات خاصی است که با هدف تسریع در تأمین کالاهای حیاتی و حفظ ثبات اقتصادی تدوین شده‌اند. در این بخش، به بررسی مهم‌ترین مواد قانونی، آیین‌نامه‌ها و مسیرهای قانونی پرداخته می‌شود که واردکنندگان باید در شرایط اضطراری با آن‌ها آشنا باشند.

قانون امور گمرکی و مقررات اضطراری
در ماده ۴۲ قانون امور گمرکی، به صراحت امکان ترخیص کالا با حداقل تشریفات در مواقع بحرانی پیش‌بینی شده است. این ماده اجازه می‌دهد تا در صورت اعلام وضعیت اضطراری از سوی مراجع صلاحیت‌دار (مانند هیئت وزیران یا شورای عالی امنیت ملی)، تشریفات گمرکی برای برخی کالاها به‌صورت موقت کاهش یابد یا ساده‌سازی شود.

تبصره ماده ۴۲: «در موارد اضطراری و بحران، گمرک مجاز است با تصویب هیئت وزیران، کالاهایی را با حداقل تشریفات ترخیص نماید.»

همچنین، طبق ماده ۵۰، کالاهای مشمول مقررات خاص نظیر تجهیزات نظامی، دارو، و اقلام بشردوستانه، از برخی محدودیت‌های متداول وارداتی مستثنی هستند و مسیر ترخیص تسهیل شده‌ای دارند.

 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی
cart with tree logs rural landscape back view
در آیین‌نامه اجرایی (مصوب ۱۳۹۱ و اصلاحیه ۱۴۰۱)، بندهای مربوط به “ترخیص موقت کالاهای ضروری“ مورد توجه ویژه قرار گرفته‌اند. این بندها به گمرک اجازه می‌دهند در شرایط خاص، برخی اقلام وارداتی را بدون نیاز به تکمیل کلیه مدارک ثبت سفارش یا پرداخت کامل حقوق گمرکی، به صورت موقت وارد و پس از پایان بحران، تسویه حساب کامل انجام شود.

ماده ۲۱۲ آیین‌نامه اجرایی: در صورت وقوع بلایای طبیعی، جنگ یا بحران‌های ملی، ترخیص موقت کالاهای خاص طبق دستورالعمل ستاد مدیریت بحران و بدون رعایت تشریفات عادی مجاز است.

 نقش ستاد پدافند غیرعامل و ستاد بحران
در صورت اعلام رسمی وضعیت فوق‌العاده در کشور، ستاد کل پدافند غیرعامل یا ستاد ملی مدیریت بحران می‌توانند لیستی از کالاهای اولویت‌دار را اعلام کرده و مسیر واردات آن‌ها را با همکاری گمرک، وزارت صمت و بانک مرکزی، در اولویت قرار دهند. در چنین حالتی، ورود این کالاها با کاهش زمان صدور مجوزها، ترخیص سریع در مرزها و گاه استفاده از مسیر سبز گمرکی ممکن می‌شود.

مجوزهای خاص از وزارت صمت
وزارت صنعت، معدن و تجارت، در شرایط جنگی می‌تواند با استناد به ماده ۵ آیین‌نامه اجرایی ثبت سفارش کالا، ثبت سفارش اضطراری و بدون سقف ارز تخصیصی برای کالاهای ضروری صادر کند. این مورد در زمان کرونا نیز به‌کار گرفته شد و اقلامی مانند ماسک، دستگاه اکسیژن‌ساز، و دارو بدون روال عادی ثبت سفارش، از مسیر اضطراری وارد کشور شدند.

ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت
سامانه جامع تجارت (www.ntsw.ir) نیز در بحران‌ها، بخشی به نام ثبت سفارش اضطراری (پروفایل‌های Crisis Mode) را فعال می‌کند. در این مسیر، واردکننده می‌تواند نوع کالا، شرایط بحرانی، و اسناد حداقلی را بارگذاری کرده و با تأیید کارگروه مربوطه، مجوز واردات اضطراری دریافت کند. این فرایند معمولاً ظرف ۲۴ تا ۷۲ ساعت انجام می‌شود.

اقلام مشمول اولویت در واردات زمان جنگ
در شرایط بحرانی یا جنگی، سیاست تجاری کشور باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که مسیر واردات کالاهای استراتژیک و حیاتی در سریع‌ترین زمان ممکن، بدون ایجاد وقفه در زنجیره تأمین و با حداکثر هماهنگی بین دستگاه‌ها انجام پذیرد. در این شرایط، نهادهای تصمیم‌گیر لیستی از کالاهای اولویت‌دار برای واردات منتشر می‌کنند که با عنوان «کالاهای مشمول شرایط ویژه یا بحرانی» شناخته می‌شوند.

کالاهای اساسی و غذایی
اولین و مهم‌ترین گروه، کالاهای اساسی هستند. بر اساس تعریف وزارت جهاد کشاورزی و ستاد تنظیم بازار، اقلامی همچون:

• برنج، گندم، روغن نباتی، شکر، ذرت و جو دامی
• شیر خشک، غذای کودک، و سایر مکمل‌های حیاتی
• مواد اولیه صنایع غذایی (روغن خام، کنجاله، پودر شیر، و…)
  این کالاها در اولویت اول تخصیص ارز، تسریع ثبت سفارش و ترخیص قرار می‌گیرند.

دارو، تجهیزات پزشکی و اقلام بهداشتی
در شرایط جنگ یا بحران بهداشتی، لیستی از اقلام High Priority Medical Goods توسط وزارت بهداشت منتشر می‌شود. این اقلام معمولاً شامل:

• داروهای حیاتی (آنتی‌بیوتیک‌ها، انسولین، سرم و…)
• تجهیزات بیمارستانی قابل حمل (ونتیلاتور، دستگاه اکسیژن‌ساز، مانیتور علائم حیاتی)
• وسایل مصرفی (ماسک، دستکش، گان، سرنگ و…)
• کیت‌های آزمایشگاهی سریع (تشخیص عفونت، آلودگی آب، تست تشعشع)
  این گروه کالاها معمولاً معاف از پرداخت تعرفه کامل بوده و از مسیر ترخیص سریع عبور می‌کنند.

تجهیزات امدادی و لجستیکی
در بسیاری از بحران‌ها، تأمین سریع تجهیزات امدادی یک اولویت راهبردی است. اقلام این دسته شامل:

• ژنراتور، پمپ آب، چراغ‌های اضطراری
• چادرهای امدادی، کانکس‌های پیش‌ساخته
• ظروف نگهداری آب و غذا، پتو، کیت‌های کمک اولیه
• دستگاه‌های بی‌سیم، رادیوهای باتری‌خور، و وسایل ارتباطی اضطراری
  این کالاها به‌ویژه در شرایطی که زیرساخت‌ها دچار آسیب شده‌اند، برای مدیریت بحران اهمیت بالایی دارند.

 قطعات و مواد اولیه راهبردی
برای حفظ عملکرد صنایع استراتژیک، واردات برخی از قطعات و مواد اولیه در اولویت قرار می‌گیرد؛ به‌خصوص برای:

• صنایع نظامی و دفاعی (در چهارچوب مجاز قانونی)
• پتروشیمی، برق، انرژی و تولید دارو
• تجهیزات زیرساختی مانند ترانسفورماتور، پست برق، کابل فیبر نوری
  در بسیاری از موارد، این اقلام مشمول ثبت سفارش بدون سقف ارزی یا حتی واردات بدون انتقال ارز می‌شوند.

 کالاهای دارای ماهیت فورس‌ماژور
در بندهای خاصی از قانون تجارت و قراردادهای بین‌المللی (ICC Force Majeure Clauses)، کالاهایی که برای مهار خطر فوری وارد کشور می‌شوند – مانند لباس‌های مقاوم به مواد شیمیایی، تجهیزات آتش‌نشانی صنعتی، یا فیلترهای ضد تشعشع – مشمول فرآیند اضطراری واردات هستند، حتی اگر تحت تحریم باشند.

 مسیرهای جایگزین حمل‌ونقل در شرایط جنگی
army personnel operates laptop collect information from satellite footage
Army personnel operates on laptop to collect information from satellite footage, using world map projection to monitor activity. Gather intelligence for troops in the field. Close up.
در وضعیت جنگ یا بحران، زنجیره‌های سنتی تأمین و حمل‌ونقل به‌شدت مختل می‌شوند. برخی بنادر ممکن است هدف حمله قرار بگیرند، مسیرهای هوایی بسته شوند یا زیرساخت‌های لجستیکی (راه‌آهن، ترمینال‌ها، انبارها) آسیب ببینند. در چنین شرایطی، استفاده از مسیرهای جایگزین با برنامه‌ریزی هوشمندانه و تحلیل ریسک، کلید اصلی حفظ جریان واردات خواهد بود.

استفاده از مسیرهای زمینی کشورهای ثالث
در بسیاری از سناریوهای بحران، حمل‌ونقل از طریق کشورهای همسایه امن‌تر و در دسترس‌تر خواهد بود. برای ایران، سه مسیر زمینی به‌عنوان گزینه‌های جایگزین شناخته می‌شوند:

▫ ترکیه

• مسیر ترانزیت از بنادر مرسین و استانبول به ایران
• پایدارترین مسیر در طول دهه‌های گذشته
• امکان حمل ترکیبی (ریل + جاده)

▫ عراق (در صورت آرامش نسبی مناطق جنوبی)

• مسیر بصره – شلمچه برای کالاهای امدادی، غذایی و نظامی
• وابسته به امنیت و کنترل مرز

▫ ترکمنستان / قزاقستان

• مسیر ریلی شمال شرقی ایران برای واردات از چین، روسیه و آسیای میانه
• مناسب برای کالاهای حجیم و غیرضروری

تغییر مبادی ورودی کشور
در بحران، گمرکات پرریسک مانند بندر امام یا بوشهر ممکن است موقتاً بسته شوند یا در معرض تهدید باشند. در این شرایط، تمرکز واردات به گمرکات کم‌خطرتر منتقل می‌شود:

مبادی جایگزین	مزایا
بندر چابهار	خارج از محدوده درگیری‌های نظامی خلیج فارس
بندر انزلی	مسیر واردات از روسیه و دریای خزر
مرز بازرگان	امن‌ترین مرز زمینی با ترکیه
گمرک سرخس	ترانزیت امن آسیای مرکزی

 استفاده از پروازهای بشردوستانه و کارگوهای اضطراری
در صورت بسته بودن حریم هوایی یا خطر برای خطوط هواپیمایی تجاری، واردات کالاهای استراتژیک می‌تواند از طریق:

• پروازهای امدادی صلیب سرخ (IATA Humanitarian Flights)
• کارگوهای نظامی با مجوز پدافند غیرعامل
• پروازهای ترمینال CIP اختصاصی در فرودگاه پیام، مهرآباد یا امام خمینی
  انجام شود.

بیمه حمل‌ونقل جنگی (WAR RISK INSURANCE)
شرکت‌های حمل‌ونقل در زمان جنگ، تنها در صورتی بارگیری را انجام می‌دهند که بیمه ریسک جنگ تهیه شده باشد. این بیمه:

• توسط شرکت‌های بین‌المللی مانند Lloyd’s و Munich Re ارائه می‌شود
• هزینه بالاتری دارد اما پوشش ریسک حمل در مناطق جنگی، بلوکه شدن بار، یا تخریب تجهیزات را فراهم می‌کند
• برای کشتی‌های تجاری با مقصد ایران در زمان بحران، الزامی است

 پایش مستمر مسیرها با ابزارهای هوشمند
در زمان بحران، پایش مسیرها با ابزارهای دیجیتال مانند:

• سامانه TIR برای ردیابی کامیون‌های بین‌المللی
• AIS Tracking برای رصد کشتی‌های حامل کالا
• نقشه‌برداری ریسک با نرم‌افزارهای GIS
• ارتباط دائمی با شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی و گمرک مرزی
  ضروری است تا از وقوع انسداد مسیر یا خطر در نقاط حساس جلوگیری شود.

چالش‌های اجرایی و راهکارهای پیشنهادی برای واردکنندگان در شرایط جنگی
واردات در شرایط جنگی، علاوه‌بر حساسیت‌های سیاسی و امنیتی، با طیفی از چالش‌های اجرایی، مالی و قانونی همراه است. در این بخش، مهم‌ترین موانع پیش روی واردکنندگان در زمان بحران بررسی شده و برای هرکدام، راهکارهای تخصصی و قابل اجرا ارائه شده است.

 چالش در تخصیص ارز و نقل‌وانتقال مالی
در بحران، بانک مرکزی ممکن است محدودیت‌هایی در تأمین ارز (به‌ویژه حواله‌های ارزی) اعمال کند. مشکلاتی مانند:

• بسته‌شدن کانال‌های بانکی سوئیفت
• اختلال در بازار نیمایی
• تعلیق پرداخت توسط طرف خارجی
  پیش می‌آید.

راهکارها:

• استفاده از واردات بدون انتقال ارز (طبق بند ۹ ماده ۳۸ آیین‌نامه اجرایی)
• پرداخت از طریق ارز حاصل از صادرات سایر بازرگانان
• واردات از کشورهایی با روابط تجاری ترجیحی یا پایاپای (مانند روسیه، چین، هند)

 اختلال در فرایند ثبت سفارش و مجوزها
سامانه جامع تجارت در شرایط بحران ممکن است دچار اختلال یا تأخیر شود؛ همچنین، برخی مجوزهای بهداشتی یا استانداردها به‌سختی صادر شوند.

راهکارها:

• استفاده از کد تعرفه اضطراری که توسط وزارت صمت برای کالاهای خاص فعال می‌شود
• درخواست مجوز اضطراری از ستاد مدیریت بحران با نامه رسمی و مستندات
• استفاده از مسیر ترخیص درصدی یا مشروط تا تکمیل مدارک

 تأخیر در ترخیص و دپوی کالا در گمرک
در زمان جنگ، ازدحام در گمرکات یا کاهش نیروی انسانی ممکن است منجر به توقف‌های طولانی شود. این تأخیرها می‌توانند باعث:

• فساد کالاهای فاسدشدنی
• جریمه‌های انبارداری
• افزایش ریسک امنیتی کالا

شوند.

راهکارها:

• استفاده از مسیر سبز یا زرد گمرکی برای واردکنندگان معتبر
• ارائه ضمانت‌نامه معتبر برای ترخیص درصدی
• انتقال کالا به انبار اختصاصی شرکت با هماهنگی گمرک (ماده ۱۰۲ آیین‌نامه اجرایی)

مشکل در حمل داخلی کالا از بنادر به مقصد نهایی
جاده‌های مسدود یا نبود کامیون‌داران حاضر به حمل به مناطق بحران‌زده، می‌تواند واردات را متوقف کند.

راهکارها:

• عقد قرارداد با شرکت‌های حمل‌ونقل نظامی یا دولتی
• استفاده از حمل ریلی به‌عنوان مسیر جایگزین
• جابجایی در شب یا با اسکورت امنیتی در مناطق حساس

آسیب به کانتینرها، بارنامه‌ها و اسناد در مسیر
درگیری‌های مسلحانه ممکن است باعث آسیب به محموله یا نابودی اسناد فیزیکی شود.

راهکارها:

• بیمه کامل بارنامه (All Risk + War Risk Clause)
• دیجیتال‌سازی اسناد در سامانه EPL و سامانه‌های داخلی شرکت
• هماهنگی با شرکت‌های بیمه برای استفاده از پوشش Loss of Document Insurance

نقش واردکنندگان خصوصی در ثبات بازار در زمان جنگ و بحران
در زمان جنگ، واردکنندگان دیگر فقط تاجر نیستند؛ بلکه بخشی از زنجیره تأمین امنیت ملی، سلامت عمومی و آرامش روانی جامعه محسوب می‌شوند. در غیاب عملکرد مؤثر واردکنندگان خصوصی، دستگاه‌های دولتی به‌تنهایی قادر به پاسخگویی به نیاز بازار نخواهند بود.

در این شرایط، مسئولیت‌پذیری، شفافیت، چابکی و تعامل هوشمندانه واردکنندگان با نهادهای حاکمیتی می‌تواند ضامن حفظ جریان تأمین کالا باشد.

نقش مکمل دولت در تأمین کالاهای حیاتی
دولت در زمان بحران، تمرکز خود را بر کالاهای راهبردی می‌گذارد، اما واردکنندگان خصوصی می‌توانند خلأهای بازار را با:

• واردات سریع کالاهای مکمل (مثل تجهیزات کوچک پزشکی، مواد اولیه، اقلام خوراکی مکمل)
• ارائه کالا در شبکه‌های توزیع خُرد
• واردات از منابع جایگزین یا کشورهای کم‌تر تحت فشار سیاسی

پُر کنند.

ارتقاء آمادگی لجستیکی و واکنش سریع
شرکت‌های وارداتی حرفه‌ای باید پیش از بروز بحران، برای سناریوهای مختلف آماده باشند. این آمادگی شامل:

• تعریف مسیرهای واردات جایگزین
• عقد قراردادهای مشروط با شرکت‌های حمل و لجستیک
• داشتن اعتبار بانکی یا موجودی ارزی جهت تأمین کالا در کوتاه‌ترین زمان
  می‌باشد.

 تعامل مؤثر با نهادهای حاکمیتی و گمرک
yerevan armenia oct 17 2018 armenian army units trainings
YEREVAN, ARMENIA – Oct 17, 2018: Units of Armenian Army during military exercises in Armenia
تجربه ثابت کرده که واردکنندگانی که در زمان بحران با گمرک، وزارت صمت، سازمان غذا و دارو یا پدافند غیرعامل شفاف، سریع و مستندسازی‌شده تعامل کرده‌اند، توانسته‌اند مسیر واردات خود را هموارتر سازند.

راهکارهایی مانند:

• شرکت در فراخوان‌های اضطراری نهادها
• تهیه گزارش لحظه‌ای وضعیت کالا و ارائه به مسئولان
• تسهیل در تأمین کالاهای موردنیاز پناهگاه‌ها یا بیمارستان‌های دولتی

می‌توانند بر اعتبار برند واردکننده نیز بیفزایند.

 ایفای نقش در مسئولیت اجتماعی (CSR)
در شرایط بحرانی، واردکنندگان می‌توانند فراتر از سود تجاری عمل کنند. اقداماتی نظیر:

• اهدا یا فروش اقلام حیاتی با قیمت پایین به مناطق آسیب‌دیده
• کمک به نهادهای خیریه در تهیه تجهیزات پزشکی یا امدادی
• ایجاد کمپین‌های آگاهی‌بخشی برای استفاده بهینه از کالاهای وارداتی
  نه‌تنها به جامعه کمک می‌کند، بلکه اعتماد عمومی به برند و وفاداری مشتریان را تقویت می‌نماید.

 پیشنهادهای اجرایی برای واردکنندگان در شرایط بحرانی
واردات کالا زمان جنگ نیازمند چابکی، تصمیم‌گیری بر پایه داده و آگاهی کامل از ابزارهای قانونی موجود است. در این بخش، مجموعه‌ای از اقدامات اجرایی، فوری و اثربخش ارائه می‌شود که می‌تواند به واردکنندگان کمک کند تا در شرایط بحرانی، فعالیت خود را بدون اختلال ادامه دهند.

چک‌لیست آمادگی پیش از بحران

اقدام	توضیحات
تهیه سناریوهای جایگزین واردات	تدوین Plan B برای مسیرهای حمل‌ونقل، تأمین‌کنندگان خارجی، و گمرکات ورودی
قرارداد با شرکت‌های حمل‌ونقل بحران‌محور	همکاری با کارگوهای نظامی، زمینی یا هوایی که تجربه در عملیات اضطراری دارند
بررسی کالاهای اولویت‌دار ملی	آگاهی از لیست وزارت صمت و ستاد بحران برای واردات کالاهای حیاتی
ثبت‌نام در سامانه جامع تجارت و EPL گمرک به‌عنوان تاجر فعال اضطراری	به‌روزرسانی پروفایل، اخذ مجوزهای اضطراری، و آمادگی برای بارگذاری سریع مدارک

اقدامات در حین بحران

اقدام	توضیح
فعال‌سازی مسیر ثبت سفارش اضطراری	از طریق پورتال ntsw.ir با انتخاب کد تعرفه بحرانی یا پزشکی
هماهنگی مستقیم با گمرک مرزی منتخب	مثل گمرک بازرگان، انزلی یا چابهار برای عبور سریع از موانع
استفاده از ترخیص درصدی با ضمانت‌نامه معتبر	برای تسریع عملیات بدون معطلی در صدور همه مجوزها
تسهیل تأمین ارز از منابع جایگزین	ارز صادراتی دیگر بازرگانان، رمزارز مجاز، یا تهاتر با کشورهای خاص

اقدامات تکمیلی پس از بحران

اقدام	هدف
تحلیل عملکرد واردات در بحران	شناسایی نقاط ضعف و مستندسازی تجربه برای بحران‌های آتی
افزایش تعامل با نهادهای سیاست‌گذار	ارائه گزارش و پیشنهادهای اصلاحی برای قوانین بحران‌محور
آموزش تیم لجستیک و بازرگانی شرکت	در حوزه مقررات واردات اضطراری، کار با سامانه جامع تجارت، و بیمه بار در بحران

این چک‌لیست کمک می‌کند تا واردکنندگان ایرانی نه‌تنها در بحران‌ها دچار سردرگمی نشوند، بلکه به عنوان بازیگران فعال، موثر و مورد اعتماد در زنجیره تأمین ملی شناخته شوند.

 جمع‌بندی نهایی
واردات کالا زمان جنگ، نه فقط یک فعالیت اقتصادی، بلکه یک مأموریت و رسالت ملی است. در لحظاتی که زیرساخت‌ها تهدید می‌شوند، بازار دچار تنش می‌شود، و مردم نگران تأمین نیازهای اساسی‌اند، واردکنندگان مسئول و آگاه می‌توانند تفاوت‌ساز باشند و متعهدانه این مسئولیت خطیر را انجام دهند.

مطابق قوانین گمرکی جمهوری اسلامی ایران و چارچوب‌های جهانی تجارت بحران‌محور، ابزارهایی برای تسهیل واردات در شرایط خاص وجود دارد: از مسیرهای اضطراری ثبت سفارش تا ترخیص موقت، از بیمه‌های جنگی تا لجستیک جایگزین.

شرکت‌هایی که امروز به درستی برنامه‌ریزی می‌کنند، با نهادهای دولتی تعامل مؤثر دارند و سرمایه‌گذاری خود را بر «آمادگی برای بحران» متمرکز می‌سازند، نه‌تنها از آسیب مصون می‌مانند بلکه در عصر بازسازی، در صدر بازی قرار خواهند گرفت.

واردات کالا زمان جنگ، بازی شطرنجی است که فقط تاجران آینده‌نگر آن را می‌برند.

نگارنده مقاله واردات کالا زمان جنگ : آقای مهندس مهدی شکوری،‌ مشاور و مدرس امور ترخیص کالا